Ian Buruma - Spinoza, Freedom's Messiah

De samenleving van Spinoza is geen afspiegeling van die waarin we nu leven. Liberale democratie zoals wij die kennen berust op een bepaalde intuïtie over gelijkheid: als alle mensen gelijk geschapen zijn, heeft niemand een monopolie op waarheid of wijsheid, dus heeft niemand het recht om anderen de wil op te leggen. Dit maakt van democratie een recept voor voortdurend verschil van mening, aangezien individuen en groepen hun weg zoeken naar een soort van aanvaardbare consensus. Zo dacht Spinoza niet over vrijheid. Hij geloofde dat er één waarheid was, die hij begreep en de meeste mensen niet, en zijn ervaringen met religie en politiek lieten hem geen illusies over de wijsheid van de menigte. Buruma, die uitblinkt in het plaatsen van een nogal wereldvreemde man in het publieke leven van zijn tijd, beschrijft hoe in 1672 een menigte in Den Haag Johan en Cornelis de Witt lynchte.

Als, zoals Buruma waarschuwt, we een tijdperk binnengaan waarin "gedachtevrijheid wordt bedreigd door seculiere theologieën," dan kan Spinoza het rolmodel zijn dat we nodig hebben: een denker die de meest schokkende waarheden die hij kende uitsprak, en er toch in slaagde om in zijn bed te sterven.