Verdwijnt Spinoza uit de canon?

Ga naar de inhoud

Verdwijnt Spinoza uit de canon?

Spinoza
Gepubliceerd door Jan Mendrik in nieuws · 10 augustus 2021
In Trouw van 4 aug 2021 verscheen een interview met Carlo Ierna die bezig is met de (internationale) filosofische canon.
Alarmerend, voor allen die Spinoza een warm hart toedragen, is dat hij overweegt om Spinoza te schrappen.

Hij licht in een lezing (beschikbaar op Youtube) de totstandkoming van de canon toe.

In de Volkskrant van 10 aug 2021 beteedde Elma Drayer er in haar column ook aandacht aan.
Zij concludeerde:
"Het gaat, kortom, niet langer zozeer om wat iemand bij elkaar heeft gedacht en geschreven. Wie het bij elkaar heeft bedacht en geschreven is vele malen gewichtiger. In het universum van de wakkere medemens zal dit stellig doorgaan voor verrijking. In het mijne heet het armoe. "

Discussie over de canon is niet nieuw. Ook toen de Nederlandse canon werd vastgesteld in 2006 was er veel discussie.
Henri Krop hield op 21 september 2008 een lezing
"Spinoza in de canon, het belang van zijn filosofie toen en nu". Dat was naar aanleiding van de Nederlandse filosofiecanon uit 2006. De lezing is nog steeds te vinden op de site van de Amsterdamse Spinozakring.
In het lezenswaardige verhaal toont Henri Krop aan dat het belang van Spinoza in historisch, maatschappelijk en politiek opzicht. Het spinozisme heeft zich bovendien breed verspreid, nationaal en internationaal.

Maar Carlo Ierna ziet een ander probleem. Veel, bij nader inzien waardevolle denkers zijn in eerdere canons buiten de boot gevallen. Met name vrouwen en niet-Europese denkers waren ondervertegenwoordigd. En omdat de canon ook in onderwijsprogramma's wordt gebruikt moet het aantal niet teveel uitdeien. Anders wordt het onbruikbaar.
In het internet tijdschrift "Bij nader inzien" stelt hij op 8 nov 2021:
Voor mij als historicus zijn de feiten doorslaggevend. Niet ‘ideologie’ of ‘politiek’, maar beroepsethiek is bepalend: gegevens zonder goede reden weglaten is tenslotte frauduleus. Net als de beroemde bergbeklimmer George Mallory, heb ik niet meer redenen nodig dan ‘omdat het er is’: er zijn vrouwen en niet-Europese filosofen geweest, dus moet ik daar rekening mee houden bij het vormgeven van het curriculum.
Is invloed dan geen criterium? Invloed is een zeer beroerde maatstaf, omdat die ook afhangt van zaken die niets met inhoud en kwaliteit te maken hebben zoals macht, rijkdom, taalkeuze en connecties. Bovendien is er soms een aanmerkelijk verschil tussen eigentijdse en latere invloed. Filosofen die ooit onterecht zijn uitgesloten kunnen de gemiste kans op invloed niet zomaar inhalen, ongeacht inhoud en kwaliteit.

De discussie is nog niet afgelopen maar ik maak me wel wat zorgen als essentiele denkers die het denken gevormd hebben waarvan onze maatschappij een uitvloeisel is, uit de boot dreigen te vallen. Wellicht toch een kleine uitbreiding van de canon met een hoofdstuk "zo kan het ook" waarin ideeën van vergeten filosofen aan de orde komen?

Zie ook voor een update van het project: Trouw van 16 juli 2022.

Omslagfoto: Wanderherr
Jan Mendrik


0
commentaren
Terug naar de inhoud