Spinoza's werken online
Gepubliceerd door Jan Mendrik in artikel · donderdag 24 apr 2025 · 4:45
Spinoza: digitale bronnen op het internet
Voor degenen die de bronnen willen raadplegen kan het volgende overzicht behulpzaam zijn.
Eerste bladzijde van het Vaticaans Manuscript
Het handschrift is niet van Spinoza zelf maar van de kopiist Pieter van Gent
17e eeuwse teksten
Spinoza’s Nagelate Schriften (1677). Een goed toegankelijk transcript is te vinden op de site van Digitale Bibliotheek van de Nederlandse Letteren [1]
Van de Opera Posthuma (Latijn) is een facsimile exemplaar van een gedrukte versie uit 1677 beschikbaar op de site van de digitale Bibliotheek in München.
Spinoza’s Nagelate Schriften (1677). Een goed toegankelijk transcript is te vinden op de site van Digitale Bibliotheek van de Nederlandse Letteren [1]
Van de Opera Posthuma (Latijn) is een facsimile exemplaar van een gedrukte versie uit 1677 beschikbaar op de site van de digitale Bibliotheek in München.
Het Vaticaanse Manuscript van de Ethica, in facsimile van het handschrift uit 1675 is toegankelijk op de site van de Vaticaanse bibliotheek.
De ontdekkers van het Vaticaanse handschrift, Leen Spruit en Pino Totaro, schreven er een studie over: The Vatican Manuscript of Spinoza’s Ethica (2011). Deze studie bevat ook een transcript van het Vaticaanse manuscript maar dat is op de site van uitgever Brill helaas alleen fragmentarisch toegankelijk. Kopen van het werk is voor de gewone, geïnteresseerde burger helaas wat begrotelijk (ca. €150).
De ontdekkers van het Vaticaanse handschrift, Leen Spruit en Pino Totaro, schreven er een studie over: The Vatican Manuscript of Spinoza’s Ethica (2011). Deze studie bevat ook een transcript van het Vaticaanse manuscript maar dat is op de site van uitgever Brill helaas alleen fragmentarisch toegankelijk. Kopen van het werk is voor de gewone, geïnteresseerde burger helaas wat begrotelijk (ca. €150).
In welk opzicht het Vaticaanse Manuscript beter/waardevoller is dan de versie uit de nagelate schriften is mij vooralsnog niet duidelijk (maar ik heb de tekst van Leen Spruit en Pino Totaro nog niet kunnen lezen). Michiel Leezenberg schreef er een artikel over in de NRC waarin hij er zijn twijfels over uitspreekt of het Vaticaanse handschrift dichter komt bij wat Spinoza bedoeld heeft. Het is van vroeger datum (1674 à 1675) dan de nagelate schriften (1677) dus Spinoza kan nog verbeteringen hebben aangebracht in de versie van de nagelate schriften. Bovendien zou kopiist Pieter van Gent slordigheden hebben begaan bij het kopiëren van het Vaticaans manuscript.
Printing Spinoza door Jeroen M.M. van de Ven
Voor wat betreft de vroege drukken van het werk van Spinoza heeft Jeroen van de Ven uitstekend werk verricht met de uitgave van Printing Spinoza (2022). Hij heeft alle beschikbare exemplaren van de in de 17e eeuw uitgegeven werken van Spinoza in zijn studie vermeld, met de vindplaatsen (bibliotheken en privé-verzamelingen) èn indien beschikbaar, een verwijzing naar de digitale versie. De studie van Jeroen van de Ven is ook uitgegeven door Brill en, tot mijn vreugde, gratis digitaal te downloaden.
Moderne digitale bronnen
Titelblad van de Ethica op de site van Karel d'Huyvetters
Ethica
Voor studie over de werken van Spinoza vind ik altijd de uitgaven met èn de Latijnse tekst èn de Nederlandse tekst verhelderend. Daarvoor komt bijvoorbeeld de vertaling van de Ethica van Henri Krop in aanmerking. Helaas is dit boek niet in digitale vorm beschikbaar maar de vertaling van Karel d'Huyvetters is dat wel. Deze uitgave is voor Spinozastudie uiterst handig omdat hij niet alleen de Latijnse tekst èn de Nederlands/Vlaamse tekst ook bij elke stelling een uitleg geeft waarin hij de lezer meeneemt en zich steeds afvraagt waarom Spinoza de dingen op die plek bespreekt. Door de hyperlinks in de tekst is het ook simpel om, binnen de Ethica, Spinoza’s verwijzingen direct te volgen. Dit geeft veel inzicht en bespaart handenvol tijd. Zo was er in de recente wintercursus van de Vereniging het Spinozahuis regelmatig discussie over het gebruik door Spinoza van de begrippen Affectus en Affectio. Karel d'Huyvetters legt dat meteen uit op de plek waar het zich voordoet. B.v. bij E3D3 waar het verschil tussen Affectus en Affectio door Spinoza zelf wordt uitgelegd. Karel vertelt dan waarom Spinoza die begrippen zo belangrijk vindt .
In de DBNL zijn nog diverse andere vertalingen van Spinoza’s Ethica te vinden, waaronder die van Nico van Suchtelen uit 1928.
Voor studie over de werken van Spinoza vind ik altijd de uitgaven met èn de Latijnse tekst èn de Nederlandse tekst verhelderend. Daarvoor komt bijvoorbeeld de vertaling van de Ethica van Henri Krop in aanmerking. Helaas is dit boek niet in digitale vorm beschikbaar maar de vertaling van Karel d'Huyvetters is dat wel. Deze uitgave is voor Spinozastudie uiterst handig omdat hij niet alleen de Latijnse tekst èn de Nederlands/Vlaamse tekst ook bij elke stelling een uitleg geeft waarin hij de lezer meeneemt en zich steeds afvraagt waarom Spinoza de dingen op die plek bespreekt. Door de hyperlinks in de tekst is het ook simpel om, binnen de Ethica, Spinoza’s verwijzingen direct te volgen. Dit geeft veel inzicht en bespaart handenvol tijd. Zo was er in de recente wintercursus van de Vereniging het Spinozahuis regelmatig discussie over het gebruik door Spinoza van de begrippen Affectus en Affectio. Karel d'Huyvetters legt dat meteen uit op de plek waar het zich voordoet. B.v. bij E3D3 waar het verschil tussen Affectus en Affectio door Spinoza zelf wordt uitgelegd. Karel vertelt dan waarom Spinoza die begrippen zo belangrijk vindt .
In de DBNL zijn nog diverse andere vertalingen van Spinoza’s Ethica te vinden, waaronder die van Nico van Suchtelen uit 1928.
Andere boeken van Spinoza
Verhandeling van de verbetering van het verstand
De Verhandeling over de verbetering van het verstand staat op de site van de spinozakring Lier (vertaling Willy Schuermans, dubbele tekst: Latijn/Nederlands).
Politiek Traktaat
Ook hier weer goed werk van onze Vlaamse vrienden:
Ook hier weer goed werk van onze Vlaamse vrienden:
Vertaling Willy Schuermans met tweetalige tekst Latijn/Nederlands
Vertaling Karel d’Huyvetters: een op het scherm te raadplegen versie en een downloadbare pdf.
Vertaling Karel d’Huyvetters: een op het scherm te raadplegen versie en een downloadbare pdf.
Voorts als onderdeel van de nagelate schriften (1677) op DBNL.
Korte Verhandeling van God, de Mens, en des zelfs verstand.
Ik vond een oude vertaling op Wikimedia, de herkomst is mij onbekend.
Ik vond een oude vertaling op Wikimedia, de herkomst is mij onbekend.
Theologisch Politiek Traktaat
Van het TTP vond ik helaas geen Nederlandse versie online, wel een Engelse. Vertaald door Jonathan Bennett.
Van het TTP vond ik helaas geen Nederlandse versie online, wel een Engelse. Vertaald door Jonathan Bennett.
Brieven
Er is geen moderne complete Nederlandse online tekst aan mij bekend, wel weer een Engelse, eveneens van Jonathan Bennett.
De brieven over God zijn wel in het Nederlands vertaald, door Karel d'Huyvetters, en online beschikbaar.
Er is geen moderne complete Nederlandse online tekst aan mij bekend, wel weer een Engelse, eveneens van Jonathan Bennett.
De brieven over God zijn wel in het Nederlands vertaald, door Karel d'Huyvetters, en online beschikbaar.
Titelblad van de vertaalde tekst van de Tractatus de Intellectus Emendatione van de website van de Spinozakring Lier
Concordantie om de werken van Spinoza te doorzoeken op gebruikte woorden en begrippen
De beroemde concordantie uit 1970, van Emilia Giancott Boscherini is toegankelijk via het Internet Archive:
[1] Ook op andere plaatsen zijn versies te vinden:
Internet archive: https://archive.org/details/ned-kbn-all-00005617-001/page/n34/mode/2up
Internet archive: https://archive.org/details/ned-kbn-all-00005617-001/page/n34/mode/2up
Google books:
0
beoordelingen