Aandacht voor Franciscus van den Ende
Gepubliceerd door Jan Mendrik in artikel · 23 oktober 2021
Erno Eskens belicht de relatie van Spinoza en Franciscus van den Enden (1602-1674)
In Trouw van 22 oktober stond een interview met filosoof Erno Eskens. Hij vestigt daarin de aandacht op Franciscus van den Enden (1602-1674), een filosofisch ingestelde kunsthandelaar die vanuit Antwerpen naar Amsterdam verhuisde en eigenaar was van de Latijnse school waar Spinoza les had.
Hij was een denker met meningen die veelal tegen de gevestigde orde ingingen. Zo was tegen de slavernij. Van den Ende was een idealist. Hij wilde bijvoorbeeld een kolonie stichten in Nieuw Amsterdam met gelijkheid en democratie voor iedereen. Dat liep stuk op gebrek aan financiering.
Eskens merkt op
“In Spinoza's werk keren van den Endes thema's terug: de wereld is gedetermineerd, de mens volledig door passies gedreven. Democratie is de enige juiste staatsvorm, God als persoon bestaat niet en de vrijheid van meningsuiting is een grondrecht.”
Helaas eindigde van den Ende eindigde in Parijs aan de galg, beschuldigd van samenzwering tegen Lodewijk XIV en spionage voor de lage landen.
Dat er van (wederzijdse?) beïnvloeding tussen van den Ende en Spinoza sprake was lijkt duidelijk. Maar wie beïnvloedde wie? Veel daarover blijft duister. Op de site van de Amsterdamse Spinozakring vermeldt Haije Bouwman:
“Ook de gewelddadige dood van Van den Enden, zijn vriend en leermeester, moet voor Spinoza een enorme klap zijn geweest, die hem zonodig nog voorzichtiger maakte.Het is heel vreemd dat in de Opera Posthuma niets is terug te vinden, dat naar Van den Enden verwijst. Het kan niet anders of Spinoza heeft, of de Amsterdamse redacteurs van de OP hebben later, alle verwijzingen naar hem vernietigd, om elke associatie met 'veroordeelde misdadigers' te voorkomen.”
Het verhaal over van den Ende wordt in uitvoeriger vorm ook vermeld in hoofdstuk 9 van Jonathan Israels boek “Radical Verlichting”. En Frank Mertens van de universiteit van Gent wijdt zelfs een hele website aan hem.
De Amsterdamse Spinozakring vermeldt terecht:
“Franciscus van den Endens belangrijkste bijdragen zijn de revolutionaire oproepen om het gewone volk te 'verlichten' en zijn pleidooien voor democratie. Hij is een pionier van de moderne democratie en hij verdient rehabilitatie en een belangrijke plaats in de Europese eregalerij.”
0
commentaren