Blog over Spinoza
Nieuws
Deze nieuwsblog wordt bijgehouden door Jan Mendrik. Tips en reacties graag richten aan jmendrik@gmail.com
Verslag van de Spinozadag van de Amsterdamse Spinozakring
Verslag door Dick Blaauboer
Op zondag 28 november 2021 hield de Amsterdamse Spinoza Kring haar 14de Spinozadag in Paradiso in Amsterdam. Onze voorzitter Gonny Pasman-Sakkers die verhinderd was om hier persoonlijk bij aanwezig te zijn had mij gevraagd haar plaats in te nemen, wat ik graag heb gedaan.
De bijeenkomst was van 11:00 tot 13:00 en had dit keer als thema: Spinoza en het complot:over de macht en onmacht van de verbeelding. Sprekers waren Karianne Marx, Jamie van der Klaauw en Jelle van Buuren. Dagvoorzitter was Henri Krop die Rob Hartmans verving, die vanwege persoonlijke omstandigheden niet aanwezig kon zijn.
Complottheorieën lijken niet te passen bij Spinoza. Henri Krop geeft in zijn inleiding al aan dat bij Spinoza bijgeloof een noodzakelijk onderdeel, een zwakte van het menselijk denken vertegenwoordigt. Spinoza geeft aan hoe hiermee om te gaan. De link tussen hedendaagse complottheorieën en bijgeloof zoals beschreven door Spinoza wordt door de drie sprekers uitgewerkt in drie verschillende dimensies.
Karianne Marx (filosoof, VU en UU) bespreekt vooral de ‘macht van het verstand’ en de rol van wetenschap in het denken van Spinoza. Zij doet dat aan de hand van voorbeelden uit de Ethica. Kennis van de natuur geeft een betere uitgangspositie, geeft ons macht. Spinoza gaat het niet om de wetenschap voor de wetenschap, maar om bij te dragen aan het geluk van de mens. Daarom worden bepaalde wetenschappen aanbevolen: medische wetenschap, mechanica, etc. Macht kan ook imperium zijn: de macht om te gebieden, de mensen naar je hand zetten. De macht van het verstand moeten we begrijpen op grond van het verstand zelf en niet als macht over het lichaam en de geest (vgl. Descartes: twee verschillende dingen). Spinoza zegt dat lichaam en geest twee kanten zijn van dezelfde medaille.
Jamie van der Klaauw (bestuurskundige en filosoof, Erasmus Universiteit) schetst het politieke kader van Spinoza’s denken over de macht van het bijgeloof. Hij doet dat op basis van het Theologisch-politiek Tractaat en slaat daarmee een brug tussen filosofie en sociale wetenschappen). Een nieuwe vorm van samenzwerings-theorieën bloeiden op tijdens de corona pandemie als reactie op de wetenschappelijke benadering. Spinoza’s equivalent is de tegenstelling tussen geloof en bijgeloof. Wat ligt er ten grondslag aan dit verschijnsel? 'Complottisme' is niet gericht op theorie of wetenschap maar op acclamatie en repetitie. Bijgeloof en complottisme vinden hun oorsprong in angst en onzekerheid. Als je je altijd goed en in balans voelt krijgt bijgeloof en complottisme geen vat op je.
Jelle van Buuren (Institute of Security and Global Affairs van de Universiteit Leiden) benadert het thema vanuit een epistemologische hoek. Zijn recente onderzoek richt zich op welke rol complotdenken speelt in processen van delegitimisering van politiek en overheid. Waarheid nemen we aan omdat we vertrouwen hebben in de bron of in de boodschapper (epistemologische regulering). De poortwachters worden aangevallen. De epistemologische rol van complottheorie is begrijpelijke verklaringen geven. De existentiële rol van complottheorieis autonomie, veiligheid bieden. Het verlangen om te vertrouwen op je eigen intuïtie. De sociale functie van complottheorie tenslotte is het verlangen om ergens bij te horen, de groep ziet zich als waarheidsvinder. Waar komt het wantrouwen vandaan? Dat kan heel reëel zijn: vergelijk het experiment met zwarte proefpersonen met syfilis; daarna werd gedacht dat HIV een Amerikaanse uitvinding was om homofilie uit te roeien. In Nederland heeft de toeslagen affaire aangetoond dat de overheid in snel tempo het vertrouwen van een grote groep kan verliezen. Het epistemologisch moeras: alle gevestigde begrippen zijn relatief: waarheid is subjectief, wetenschap is een mening. Complotdenkers kunnen de waarheid wel aan, ze kunnen de twijfel niet aan. We willen kunnen vertrouwen op de poortwachters van de waarheid.
Ter afsluiting van de bijeenkomst was er een boeiende discussie tussen sprekers en voorzitter.
Foto: Dick Blaauboer
4 dec 2021
Yitzak Melamed persona non grata in de Portugese synagoge in Amsterdam
en bij nader inzien toch weer welkom
De bekende Spinoza deskundige Yitzak Melamed is de toegang tot de Portugese synagoge in Amsterdam ontzegd. Hij had een verzoek ingediend om in de synagoge filmbeelden te mogen opnemen in het kader van een documentaire voor de Israëlische publieke TV. Op 28 november schreef rabbijn Joseph Serfaty hem een brief waarin Melamed tot persona non grata werd verklaard. In de week erop werd de rabbijn door zijn bestuur terecht gewezen en bood hij excuses aan.
Het nieuws is door vele media in de hele wereld opgepakt. Op de facebook pagina van Yitzak Melamed komen honderden steunbetuigingen binnen. Mensen tonen zich verbaasd en vragen zich af wat de werkelijke reden is om Melamed op zo’n onverzettelijke manier aan te pakken.
Nader nieuws o.a. in de NRC en in Trouw, waarin gemeld wordt dat er in kringen binen en rond de synagoge protest is tegen de maatregel.
Trouw meldt op 2 december dat de rabbijn zijn woorden heeft teruggenomen en excuus heeft aangeboden. Melamed is weer welkom maar het ziet er nog niet naar uit dat hij toestemming krijgt om in de synagoge te filmen.
30 nov 2021
Aankondiging nieuw halfjaarlijks tijdschrift gewijd aan Spinoza
De University of Groningen Press bereidt een geheel aan Spinoza gewijd tijdschrift voor. Open access nog wel dus voor iedereen beschikbaar!
We moeten nog even wachten op het eerste nummer.
Dat verschijnt 24 november 2022 op de 390e verjaardag van Spinoza.
De website vermeldt:
The Journal of Spinoza Studies (University of Groningen Press) aims to publish original, innovative scholarly work on any aspect of Spinoza’s thought or its reception, and is committed to promoting a lively exchange of ideas among scholars working in different intellectual and philosophical traditions.JSS is open access and authors will retain copyright under the CC BY-NC-ND 4.0 License. JSS does not charge any submission fees.JSS will publish two issues per year. The first issue, a collection of invited short essays on the future of Spinoza scholarship, will appear on Spinoza’s 390th birthday, November 24, 2022.
Nadere informatie
Tekst en illustratie: https://ugp.rug.nl/jss
Theatervoorstelling & Nieuwjaarsborrel: Hoezo Spinoza?, door Harpert Michielsen
Zaterdag 8 januari 2022 om 16:00
Embassy of the Free Mind
Harpert Michielsen is zelf geen filosoof, maar theatermaker, waardoor hij het werk van Spinoza bekijkt als een nieuwsgierige leek. Hij neemt het publiek mee in een wonderlijke ontdekkingstocht door het leven en denken van deze nieuwe Nederlander uit de 17e eeuw.
Nadere informatie
Tekst en illustratie: https://embassyofthefreemind.com/nl/museum/agenda#Spin-HM
24 nov 2021
Amsterdamse Spinozakring: Spinozadag 28 november 2021
Spinoza en het complot | Macht en onmacht van de verbeelding
Sprekers: Karianne Marx, Jamie van de Klaauw en Jelle van Buuren
Tijd: 11.00 – 13.00 uur
Locatie: Paradiso. Weteringschans 6-8, Amsterdam
Spinoza was een kritisch denker, die vastgeroeste ideeën en algemeen aanvaarde opvattingen ter discussie stelde. Hij verdedigde het recht om afwijkende meningen te verkondigen en stelde denkvrijheid voorop. Toch meende hij ook dat de mens, wanneer hij in het nauw wordt gebracht, al snel geloof hecht aan de onzinnigste producten van de fantasie. Het bijgeloof blijft, zo redeneerde hij, altijd onder ons.
De afgelopen jaren en maanden hebben we gezien dat Spinoza hierin gelijk had. Ook na een aantal eeuwen Verlichting vinden allerlei complottheorieën, vooral in crisistijd, steeds weer aanhang.
Nadere informatie
Tekst en illustratie: https://www.amsterdamsespinozakring.nl/spinozadag
Een speelse manier van kennismaken met filosoferen en Spinoza
Filosofe Sanne ten Wolde legt in het TV programma Klokhuis uit wat filosoferen is.
Spinoza, als bekendste Nederlandse filosoof, heeft een hoofdrol.
9 nov 2021
Lezing: Koerbagh and Spinoza:
cliff edge versus caution, door Jonathan Israel
18 November 2021 | 19:30-20:45
Koerbagh and Spinoza: cliff edge versus caution,
door Jonathan Israel
Taal: Engels
Plaats: Embassy of Freemind Amsterdam of online
Tickets:
Grote Sael: € 12,50. Deur open: 18.15 uur.
Online: € 12,50 / $ 15
Lezing: Baruch Spinoza: Ons Nederlands Trots?
Datum | dinsdag 16 november
Tijd | 20:00-22.00
Locatie | Perdu, Amsterdam
Wat maakt Spinoza’s filosofie zo belangrijk?
Wat maakt Spinoza’s filosofie zo belangrijk?
Zijn denken buigt zich over vele thema’s en is niet gemakkelijk te doorgronden. Zo treffen we in zijn hoofdwerk, de Ethica – dat aanvankelijk weinig van doen lijkt te hebben met ethiek – tal van complexe definities, axioma’s en proposities. In dit werk rekent Spinoza af met het idee van een ‘antropomorfe’ dan wel ‘transcendente’ God, die hij vervangt voor een ‘immanente’ God, ook wel aangeduid met ‘Natuur’. Een centraal kenmerk van deze God is dat die een door-en-door deterministische wereld tot stand zou brengen. Het feit dat Einstein ooit stelde dat de enige God waarin hij geloofde die van Spinoza was laat Spinoza’s rijkelijke invloed al wel zien.
Anderzijds wordt Spinoza ook bejubeld vanwege zijn liberale concepties van individuele vrijheid, democratie, mondigheid en tolerantie. Jonathan Israel beschrijft hem mede om die redenen als de centrale aanstichter van de Verlichting. Maar hoe moet die vrijheid nu begrepen worden? En hoe is die te verenigen met het eerdergenoemde determinisme? Sommigen herkennen in Spinoza zelfs allerlei Nietzscheaanse trekjes. Maar hoe kunnen er nou aspecten van de filosoof van de Antiverlichting gevonden worden in deze verwekker van de Verlichting?
Vragen alom. Daarbij komt ook nog kijken dat Spinoza bijvoorbeeld door ecoloog Arne Naess bestempeld is als een proto-ecoloog. En filosofisch chaos-theoreticus, Gilles Deleuze, noemde Spinoza ooit ‘de prins der filosofen’. Het laatste woord over Spinoza is klaarblijkelijk nog lang niet gesproken. Waar zijn wij Nederlanders nou precies trots op als we Spinoza een centrale positie toeschrijven en op welke wijze is zijn filosofie tegenwoordig nog relevant? Tijdens deze editie van Felix & Sofie zullen wij ons buigen over zulke vragen.
Sprekers
Han van Ruler
Victor Kal
Florian Vermeiren
Deze editie bijwonen
Wil je deze editie bijwonen? Koop dan van tevoren alvast een kaartje. Let wel op! Je krijgt alleen toegang met de corona check app of met een negatief testbewijs. Tickets zijn € 7,50 en voor mensen met een stadspas of studentenpas € 6,50.
Deze avond vindt plaats in onze oude vertrouwde locatie Perdu (Kloveniersburgwal 86, Amsterdam). Op de website en onze facebook kunt u vinden of het evenement is uitverkocht. U kunt ook aan de deur een kaartje kopen (pin/contant).
Deze avond vindt plaats in onze oude vertrouwde locatie Perdu (Kloveniersburgwal 86, Amsterdam). Op de website en onze facebook kunt u vinden of het evenement is uitverkocht. U kunt ook aan de deur een kaartje kopen (pin/contant).
Tekst: website felix en sofie
https://www.felix-en-sofie.nl/
8 nov 2021
Het discussiepanel.
Vlnr Eveline Groot,
Han van Ruler, Daan Roovers,
Ronald van Raak
Vlnr Eveline Groot,
Han van Ruler, Daan Roovers,
Ronald van Raak
Paneldiscussie op 31 oktober 2021 over Spinoza en de actualiteit
Het is een boeiend tijdverdrijf: mijmeren over “wat zou Spinoza hebben gevonden van de huidige vraagstukken?”. De stichting Spinoza Den Haag sloot er haar activiteitenmaand oktober 2021 mee af.
Een panel o.l.v. Eveline Groot en met leden Han van Ruler, Daan Roovers en Ronald van Raak boog zich over actuele onderwerpen. Vrijheid van meningsuiting, vaccineren of niet vaccineren, scherpe handhaving door de overheid, Amnesty International die een mensenrechtenschending ziet in de toeslagenaffaire, en nog aantal onderwerpen kwamen aan de orde.
Een impressie van de middag
Ronald van Raak legde uit dat vrijheid van meningsuiting bij Spinoza iets anders betekent dan wat er tegenwoordig veelal onder verstaan wordt. Het betekent bij Spinoza niet dat alles zomaar geroepen kan worden en dat belediging van anderen moet kunnen uit naam van de vrijheid. Vrijheid moet er zijn maar altijd gerelateerd aan de ander.
Spinoza schrijft in de Ethica:
Spinoza schrijft in de Ethica:
“Wat bijdraagt tot een gemeenschappelijke associatie van mensen, of wat maakt dat mensen eendrachtig leven, is nuttig en omgekeerd is wat onenigheid brengt in een staat slecht.” (E4 st 40).
In dat licht kan je ook de discussie zien over vaccineren of niet vaccineren. Ronald constateerde dat waar mensen een oprechte individuele reden hebben om zich niet te laten vaccineren zij best kunnen rekenen op begrip o.a. vanuit mensen in de zorg. Maar zomaar iets roepen uit frustratie of wrok zal weinig waardering oproepen.
Han van Ruler schetste dat ons begrip van vrijheid ("alles moet kunnen") een individualistisch romantisch idee van vrijheid is, ontstaan in de 18e eeuw. In de tijd van Spinoza bestond dat nog niet. Het welbegrepen eigenbelang zoals naar voren gebracht door Spinoza moest dan ook ieders welbegrepen eigenbelang ten goede komen.
Daan Roovers bracht naar voren dat vrijheid van meningsuiting bij Spinoza vaak betrekking heeft op burgers in relatie tot de Staat. Burgers hebben macht overgedragen aan de politiek om het landsbestuur zo goed mogelijk te regelen en mogen volgens Spinoza van de overheid een gelijkwaardige behandeling van iedereen verwachten, ongeacht religie, ras etc. In dit kader werd ook de aanklacht van Amnesty International genoemd betreffende het etnisch profileren bij de toeslagenaffaire. Een staat mag dat nooit doen volgens Spinoza.
De vrijheid van burgers richting de staat bestaat erin dat zij de politieke leiding mogen afzetten als die niet voor hen opkomt. Daan Roovers haalde een citaat aan uit de TTP (hfdstk 20 paragraaf 15) waarin Spinoza Amsterdam prijst omdat de stad de mensen vrij laat qua afkomst, ras of religie. Het gaat er slechts om hoe de mensen elkaar behandelen en dan beschermt de overheid hen ook.
“Ieder staat onder het beschermend gezag der magistraten mits ze niemand schade berokkenen, een iedere het zijne geven en eerzaam leven”.
Aan het eind van de middag kwamen er ook nog wat persoonlijke ontboezemingen van de sprekers.
Ronald van Raak vond dat de Ethica een troostrijk boek is. We begrijpen er beter door hoe de wereld en de mens in elkaar zit en dat geeft rust. De tekst is bijna poëtisch. Het feit dat denkers van uiteenlopende richtingen , van socialisten (zoals Domela Nieuwenhuis) tot Stalinisten met Spinoza wegliepen vindt zijn oorsprong er zijn inziens in dat zij er troost in vonden. Maar om het nu een zelfhulpboek te noemen ging hem wel te ver.
Niet iedereen deelde die mening. Daan Roovers vond de taal verre van poëtisch en vond het in de eerste plaats een moeilijk boek afstotend kan werken in plaats van een troost bieden.
Han van Ruler vond Spinoza best wat tegenstrijdige elementen hebben. Enerzijds is het een rationalist, anderzijds heeft zijn boodschap theologische elementen. Vanuit de ratio komt hij tot de conclusie dat er geen doelredenering kan bestaan maar in de laatste hoofdstukken van de Ethica geeft hij er blijk van eigenlijk toch wel een doel te zien namelijk het bereiken van geluk door kennis.
Hij haalde ook een citaat aan uit de Korte Verhandeling van Spinoza “… nauwer met Hem dan met mijn lichaam verenigd …” (ik hoop dat ik het goed citeer, ik kon het citaat zelf niet vinden - JM). Van Ruler noemde Spinoza gekscherend een naturalistische theoloog.
Naar zijn mening heeft Spinoza als vroege verlichtingsfilosoof de godsdienst gered. De wetenschappelijke rationalisten zoals Newton hadden God niet nodig. Van Ruler vroeg zich af waarom Spinoza God dan wel zo centraal stelt. Wellicht deed Spinoza juist een poging de religie redden door hem meer in harmonie te brengen met de rationele wetenschap.
Hij haalde ook een citaat aan uit de Korte Verhandeling van Spinoza “… nauwer met Hem dan met mijn lichaam verenigd …” (ik hoop dat ik het goed citeer, ik kon het citaat zelf niet vinden - JM). Van Ruler noemde Spinoza gekscherend een naturalistische theoloog.
Naar zijn mening heeft Spinoza als vroege verlichtingsfilosoof de godsdienst gered. De wetenschappelijke rationalisten zoals Newton hadden God niet nodig. Van Ruler vroeg zich af waarom Spinoza God dan wel zo centraal stelt. Wellicht deed Spinoza juist een poging de religie redden door hem meer in harmonie te brengen met de rationele wetenschap.
Jan Mendrik - 2 nov 2021
Plan (in de vorm van een "Verhael") voor de idealistische kolonie Nieuw Nederland in Nieuw Amsterdam (huidig New York).
Het was gericht aan het bestuur van Amsterdam.
Het plan is van 1662, Nieuw Amsterdam werd in 1664 door de Engelsen ingenomen.
Bron: https://resolver.kb.nl/resolve?urn=urn:gvn:KONB04:893E99
Aandacht voor Franciscus van den Ende
In Trouw van 22 oktober stond een interview met filosoof Erno Eskens. Hij vestigt daarin de aandacht op Franciscus van den Enden (1602-1674), een filosofisch ingestelde kunsthandelaar die vanuit Antwerpen naar Amsterdam verhuisde en eigenaar was van de Latijnse school waar Spinoza les had.
Hij was een denker met meningen die veelal tegen de gevestigde orde ingingen. Zo was tegen de slavernij. Van den Ende was een idealist. Hij wilde bijvoorbeeld een kolonie stichten in Nieuw Amsterdam met gelijkheid en democratie voor iedereen. Dat liep stuk op gebrek aan financiering.
Eskens merkt op
“In Spinoza's werk keren van den Endes thema's terug: de wereld is gedetermineerd, de mens volledig door passies gedreven. Democratie is de enige juiste staatsvorm, God als persoon bestaat niet en de vrijheid van meningsuiting is een grondrecht.”
Veel van zijn publicaties zijn bewaard gebleven. Zie b.v. de Wikipedia pagina over van den Ende.
Helaas eindigde van den Ende eindigde in Parijs aan de galg, beschuldigd van samenzwering tegen Lodewijk XIV en spionage voor de lage landen.
Dat er van (wederzijdse?) beïnvloeding tussen van den Ende en Spinoza sprake was lijkt duidelijk. Maar wie beïnvloedde wie? Veel daarover blijft duister. Op de site van de Amsterdamse Spinozakring vermeldt Haije Bouwman:
“Ook de gewelddadige dood van Van den Enden, zijn vriend en leermeester, moet voor Spinoza een enorme klap zijn geweest, die hem zonodig nog voorzichtiger maakte.Het is heel vreemd dat in de Opera Posthuma niets is terug te vinden, dat naar Van den Enden verwijst. Het kan niet anders of Spinoza heeft, of de Amsterdamse redacteurs van de OP hebben later, alle verwijzingen naar hem vernietigd, om elke associatie met 'veroordeelde misdadigers' te voorkomen.”
Het verhaal over van den Ende wordt in uitvoeriger vorm ook vermeld in hoofdstuk 9 van Jonathan Israels boek “Radical Verlichting”. En Frank Mertens van de universiteit van Gent wijdt zelfs een hele website aan hem.
De Amsterdamse Spinozakring vermeldt terecht:
“Franciscus van den Endens belangrijkste bijdragen zijn de revolutionaire oproepen om het gewone volk te 'verlichten' en zijn pleidooien voor democratie. Hij is een pionier van de moderne democratie en hij verdient rehabilitatie en een belangrijke plaats in de Europese eregalerij.”23 okt 2021
Spinoza en de Ets Haim school
Peter de Wit kwam in het stadsarchief van Amsterdam een bericht tegen van een inschrijvingslijst van de Ets Haim school. Bento en Isaac Espinoza, zoon van Michael Espinoza komen op de lijst voor. Bento’s naam is echter doorgestreept. Klik hier voor de link naar het document.
Op de site van de Amsterdamse spinozakring staat vermeld:
“Bento en zijn oudere broer Isaäc bezoeken de joodse lagere school Ets Haim op de Houtgracht, waar zij Hebreeuws leren en de Torah (voor christenen het Oude Testament) bestuderen. Hoe lang Bento daarop gezeten heeft is onbekend, maar het is onwaarschijnlijk dat hij voor rabbijn heeft geleerd, zoals men vroeger dacht. Als veertienjarige verlaat hij de school, waarschijnlijk ging hij in de zaak van zijn vader werken.”De Ets Haim (Boom des Levens)-school werd door de eerste Portugees Joodse Gemeente in Amsterdam opgericht.
De conversos (tot het christendom bekeerde joden) die zich rond het jaar 1600 vanuit het Iberisch Schiereiland in Amsterdam vestigden, waren zich bewust van hun joodse afkomst. Hier in Amsterdam kregen zij de mogelijkheid lang vergeten Joodse tradities en gebruiken te leren en Joodse identiteit weer te ontdekken.
Bron: https://jck.nl/nl/longread/bibliotheek-ets-haim-livraria-montezinos
Bron: https://jck.nl/nl/longread/bibliotheek-ets-haim-livraria-montezinos
19 okt 2021
Terugblik lezing van Maxime Rovere in Den Haag - 13 oktober 2021
De maand oktober 2021 is in Den Haag “Spinozamaand”. De Stichting Spinoza Den Haag organiseert de gehele maand activiteiten. Eén daarvan was een lezing door Maxime Rovere op 13 oktober. De Franse auteur Maxime Rovere heeft eerder werk over Spinoza geschreven. Hij vertaalde o.a. de brieven van Spinoza naar het Frans. Bij deze lezing stond zijn meest recente boek centraal: Le clan Spinoza, in het Nederlands vertaald met Spinozaland. Op deze site heeft Gonny Pasman het boek gerecenseerd.
In de lezing betoogde Rovere dat hij voor de keuze stond een nieuwe biografie van Spinoza schrijven òf het leven van Spinoza belichten op een andere manier namelijk door het geven van een tijdsbeeld van de wereld en de mensen om Spinoza heen. Hij gebruikte de analogie van de van een theater. Hij schetst als het ware het decor waarin Spinoza optrad. Hij koos voor de vorm van het theaterdecor omdat hij geloofde dat daardoor een nieuw beeld met ook nieuwe feiten naar voren zouden kunnen treden.
Als illustratie van die nieuwe ideeën schetste hij 3 mythes die door zijn benadering zouden zijn ontzenuwd:
1. Spinoza was een lenzenslijper
Spinoza was echter geen lenzenslijper van professie. Hij betoogde dat Spinoza in zijn leven nooit volledig in zijn levensonderhoud kon voorzien met lenzenslijpen. In plaats daarvan was hij koopman, gaf hij les op de school van van den Ende of werd hij onderhouden door vrienden, met name de familie van Simon de Vries.
2. Spinoza werd geexcomuniceerd vanwege zijn opvattingen
Spinoza werd niet uit de Joodse gemeente gezet vanwege zijn geloofsopvattingen maar voornamelijk door enerzijds zijn beroep op het Hollandse wet i.p.v. het Joodse Recht inzake de schuld in de erfenis van zijn vader (een bekend feit) maar hij is ook geslachtofferd in de ruzie tussen 3 rabbijnen in de Joodse gemeente (Levi Morteira, Ben Israel, Aboab da Fonseca). Door Spinoza’s cherem hoopte men eigenlijk diens vriend Monteira te treffen.
Best een sterk verhaal lijkt me dat ik nog niet eerder gehoord had. In deze lezing was hij ook stelliger over dit punt dan in zijn boek.
3. De teksten van Spinoza geven getrouw zijn gedachten weer
Na Spinoza’s dood zijn verschillende delen van de tekst ook beïnvloed door zijn vrienden.
Op zich is dit geen nieuwe informatie en door tijdnood heeft Rovere deze stelling in de lezing helaas niet uitgewerkt.
1. Spinoza was een lenzenslijper
Spinoza was echter geen lenzenslijper van professie. Hij betoogde dat Spinoza in zijn leven nooit volledig in zijn levensonderhoud kon voorzien met lenzenslijpen. In plaats daarvan was hij koopman, gaf hij les op de school van van den Ende of werd hij onderhouden door vrienden, met name de familie van Simon de Vries.
2. Spinoza werd geexcomuniceerd vanwege zijn opvattingen
Spinoza werd niet uit de Joodse gemeente gezet vanwege zijn geloofsopvattingen maar voornamelijk door enerzijds zijn beroep op het Hollandse wet i.p.v. het Joodse Recht inzake de schuld in de erfenis van zijn vader (een bekend feit) maar hij is ook geslachtofferd in de ruzie tussen 3 rabbijnen in de Joodse gemeente (Levi Morteira, Ben Israel, Aboab da Fonseca). Door Spinoza’s cherem hoopte men eigenlijk diens vriend Monteira te treffen.
Best een sterk verhaal lijkt me dat ik nog niet eerder gehoord had. In deze lezing was hij ook stelliger over dit punt dan in zijn boek.
3. De teksten van Spinoza geven getrouw zijn gedachten weer
Na Spinoza’s dood zijn verschillende delen van de tekst ook beïnvloed door zijn vrienden.
Op zich is dit geen nieuwe informatie en door tijdnood heeft Rovere deze stelling in de lezing helaas niet uitgewerkt.
Maxime Rovere toonde zich zeer ingewerkt in Spinoza’s leven en zijn tijdgenoten. Het was wel opmerkelijk dat hij dit onderwerp had gekozen voor zijn lezing. Het klonk toch een beetje als een verdediging van zijn aanpak v.w.b. de literaire vorm van Spinozaland. Ik vond het ook niet erg overtuigend want waarom hadden de genoemde feiten niet in de vorm van een biografie kunnen blijken? Biografieschrijvers doen tenslotte ook omgevingsonderzoek.
Met zijn “ontzenuwing” van de drie mythes, hoewel niet allemaal nieuw, roept hij wel op tot discussie.
Met zijn “ontzenuwing” van de drie mythes, hoewel niet allemaal nieuw, roept hij wel op tot discussie.
En vooral fijn dat er met de Stichting Spinoza Den Haag weer een nieuwe Spinoza-activiteitenkern in ons land is.
Jan Mendrik 19 ok 2021
Filosoof van Vrede en Vrijheid activiteiten oktober 2021 Den Haag
Benedictus de Spinoza (1632-1677) woonde en werkte zeven jaar in Den Haag, totdat hij stierf op zijn zolderkamer aan de Paviljoensgracht en begraven werd in de Nieuwe Kerk. In Den Haag voltooide hij zijn levenswerk Ethica. Nu, in de 21ste eeuw is zijn gedachtegoed actueler dan ooit. Hij bepleit een democratische samenleving waarin alle burgers de vrijheid hebben om te geloven, te denken en te zeggen wat men wil
Er zijn tal van activiteiten op erfgoedlocaties in Den Haag én in Voorburg: exposities, lezingen, muziek, theater, film, foto, poëzie, debat & dialoog, wandelingen en vaartochten. Beleef het mee en ervaar inspirerende ontmoetingen en momenten.
Informatie op: SpinozaDenHaag.nl.
Het Huygens Museum in Voorburg wijdt een tentoonstelling aan de relatie tussen Spinoza en Huygens.
(tekst en illustratie: .spinozadenhaag.nl)
16 sep 2021
Leer zelf denken. Laat een ander niet voor jou denken, of beslissen wat jij moet denken of geloven. Dat was het motto van Adriaan Koerbagh, een radicaal verlichter, evenals zijn veel beroemdere tijd- en stadgenoot Spinoza. Hij pleitte voor het belang van de rede en schreef in de volkstaal om ook de ‘gewone’ mensen de ogen te openen. Het kostte hem zijn leven.
Van 17 september t/m 19 december 2021 richt de Embassy of the Free Mind alle aandacht op deze vrije geest, wiens boodschap vandaag de dag nog net zo actueel is als destijds.
(uit: Persbericht Ambassy of the free Mind)
(uit: Persbericht Ambassy of the free Mind)
5 sep 2021
In Voorburg, waar Spinoza leefde van 163 tot 1669, leeft de gedachte aan Spinoza voort.
Er is een fotowedstrijd uitgeschreven die de herinnering aan het Voorburg van Spinoza levend moet houden.
“Ga eropuit en fotografeer de wijk met deze filosoof in gedachte. Waar vond je deze man destijds terug? In een hofje? Op straat? Aan de gracht?” De foto’s kunnen tot 12 september worden ingestuurd naar info@hetoudecentrum.nl en mogen gemaakt zijn met een telefoon of een losse camera. In oktober worden alle foto's geëxposeerd op de Paviljoensgracht 56. (Voorburgs Dagblad).
Foto: site blog.despinoza.nl
4 sep 2021
Vrijdenkers: van Spinoza tot nu
Tentoonstelling in het Amsterdams Museum
5 september 2021 t/m 27 februari 2022
De tentoonstelling geeft een overzicht van vier eeuwen vrije geesten, van Baruch Spinoza (1632 - 1677) tot nu. En hoe tolerant zijn we eigenlijk voor afwijkende denkers en doeners? In hoeverre geven we ruimte aan de mening van een ander? Mag je mensen ‘cancelen’ om hun mening en verdient iedereen een podium? Het zijn heel actuele vragen. De tentoonstelling daagt de bezoeker uit hierover zelf positie te bepalen.
(tekst website Amsterdams museum)
2 sept 2021
Spinoza: ‘Hoe helderder u uzelf en uw emoties begrijpt, hoe meer u gaat houden van dat wat is’
Uit de NRC van 16 aug 2021
Ronit Palache (journalist en onder meer redacteur bij Op1) vertelt in het interview hoe Spinoza haar leert om te gaan met emoties.
"De Ethica, Spinoza’s beroemdste werk, heeft mij geholpen emoties, die ik net als iedereen in overvloed heb, te begrijpen. Daarmee bedoel ik overigens niet dat ik ze wegrationaliseer. Dat is niet hoe ik Spinoza lees."
"Ik denk dat Spinoza ten onrechte is voorgesteld als een robot zonder emoties. Hij schreef de Ethica juist om mensen gelukkiger te maken! Je zou het een van de eerste zelfhulpboeken ter wereld kunnen noemen."
24 aug 2021
Roman "Mijn nachten met Spinoza" van Els Moors
De Arbeiderspers 1 juni 2021
In Mijn nachten met Spinoza brengt Els Moors gedurende exact 48 dagen aan de hand van de 48 door Spinoza gedefinieerde affecten (impulsen tot handelen, zoals begeerte, hoop, afgunst, medeleven, wellust) getrouw verslag uit van alle gebeurtenissen in haar eigen leven. (tekst van de uitgever)
Over dit boek verscheen in de Groene Amsterdammer een interview met Els Moors.
En eveneens in de Groene: een recensie van het boek: "Zielenpijn en dagdromen".
Citaat daaruit:
Citaat daaruit:
Moors excuseert zich bijna voor die meer beschouwende passages, terwijl ik die juist iets vaker had gewild en, ook door de opzet en de titel, had verwacht.Nu zijn het eerder nachten met K., H., U. enzovoort dan met Spinoza.De waarde van dit boek zit hem met name in het vermogen ons mee te trekken in een innerlijke ruimte,waar we het gevoel hebben aan een intelligente en bewogen conversatie mee te doen met de auteur.
10 aug 2021
Speciaal nummer van "Philosophies" onder redactie van Henri Krop
Het gratis toegankelijke online tijdschrijft MDPI Philosophies heeft het jongste nummer gewijd aan de TTP van Spinoza. Onder redactie van Henri Krop en Pooyan Tamimi Arab.
Andere bijdragers zijn Joke Spaans, Michiel Leezenberg, Jo van Cauter, Daniel Schneider, Martijn Buijs, Yoram Stein, Viviane Magno, Sina Mirzaei en Jamie van der Klaauw.
9 aug 2021
Dodenmasker van Spinoza gevonden?
Trouw van 2 augustus 2021 maakte ons attent op een vondst in de bibliotheek van de universiteit van Columbia. In de nalatenschap van Adolpho S. Oko (1883-1944) bevond zich een dodenmasker dat van Spinoza zou zijn.
In het artikel komt ook Henri Krop aan het woord. Hij acht de kans gering dat dit dodenmasker echt van het gezicht van Spinoza is.Adolpho S. Oko heeft veel betekend door zijn studies m.b.t. Spinoza. Stan Verdult heeft in zijn blog regelmatig over hem geschreven.
8 aug 2021
Spinoza en de vaccinatieplicht
Op de website van Joop staat een artikel van August Hans den Boef: "Ga over vaccinatieplicht ook te rade bij Stuart Mill en Spinoza".
Waar het gaat om religieuze bezwaren tegen vaccinatie moet het belang van de staat prevaleren boven dat van de religie.
8 aug 2021
Dreigt Spinoza te worden geschrapt in de filosofische canon?
In Trouw verscheen een interview met Carlo Ierna die bezig is met de (internationale) filosofische canon.
Alarmerend in het interview is dat hij overweegt om Spinoza te schrappen.
Hij licht in een lezing (beschikbaar op Youtube) de totstandkoming van de canon toe.
In de Volkskrant (helaas alleen voor abonnees of via Topics) van 10 aug 2021 beteedde Elma Drayer er in haar column ook aandacht aan.
Zij concludeerde:
"Het gaat, kortom, niet langer zozeer om wat iemand bij elkaar heeft gedacht en geschreven. Wie het bij elkaar heeft bedacht en geschreven is vele malen gewichtiger. In het universum van de wakkere medemens zal dit stellig doorgaan voor verrijking. In het mijne heet het armoe. "
4 + 10 aug 2021
Geslaagde Spinozaweek
Van 26 t/m 30 juli 2021 werd weer de Spinozaweek van Vereniging het Spinozahuis gehouden. In landgoedhotel Woodbrooke in Barchem werden interessante lezingen en discussies gehouden rond het Theologisch Politieke Traktaat van Spinoza. De deelname was vanwege de coronamaatregelen beperkt tot 30 personen. Er waren inleidingen over de TTP zelf (Henri Krop, Jo van Cauter, Rinse Reeling Brouwer, Angela Roothaan, Adrie Hoogendoorn) en enkele uitstapjes naar Hobbes, Lockes en Spinoza (Paul Juffermans), Spinoza en John Rawls aan de hand van het Rawl's boek Political Liberalism (Pooyan Tamimi Arab) en het Spinozisme van Carl Gebhardt (Henk Groen).
2 aug 2021
Spinoza fietsroute in Amsterdam
Spinozaroute: fiets langs 11 banken met 3D-kunst, van Amsterdam Centrum naar Zuidoost
Vrijdenker Spinoza zag de mens als deel van de natuur. Maar hoe natuurlijk is de mens? Fiets door Amsterdam terwijl je de gratis podcast luistert waarin biologen van Artis en hedendaagse wetenschappers hun idee hierover geven. Of ga fietsend op onderzoek uit onder leiding van een filosoof.
1 aug 2021
Stan Verdult overleden
Stan hield een webblog bij over Spinoza die een rijke bron van informatie was over zoals hij zelf omschreef "Spinoza, Spinozisme en Spinozana".
Stan schreef ooit een boeiend inkijkje met herinneringen aan zijn verblijf aan het seminarie Beresteyn te Voorschoten (1955-58).
10 jun 2020
Echtgenote Kees Schuyt overleden
Op 27 mei 2020 overleed Trees, de vrouw van Kees Schuyt.
We wensen hem en de familie veel sterkte in het verwerken van het verdriet.
1 jun 2020
Henri Krop bijzonder hoogleraar Spinoza-studie
Met ingang van 1 september 2017 is dr. Henri Krop benoemd op de Spinozaleerstoel aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij volgt hiermee prof. dr. Piet Steenbakkers op die deze leerstoel de afgelopen twaalf jaar bekleedde.
2 sep 2017