Liberale Joodse Gemeente: interview Melamed
Interview met Melamed
Op 10 februari 2022 hield het Levisson Instituut samen met de Liberale Joodse Gemeente Amsterdam een interview via Zoom van Yoram Stein met Yitzhak Melamed.
Melamed is hoogleraar aan de John Hopkins universiteit op het gebied van filosofie (vroeg moderne filosofie), filosofie op het grensvlak van religie, speciaal de Joodse religie en op het gebied van het Duitse idealisme. Hij noemde ook dat hij een groot deel van zijn tijd aan Talmoed studie besteedt. Veel van zijn publicaties hebben betrekking op Spinoza.
Aanvankelijke weigering van de Amsterdamse Portugese Synode om Melamed te ontvangen
De interviewer en Melamed besteedden uiteraard aandacht aan de recente weigering van de Amsterdamse Portugese Synagoge om hem te ontvangen voor het maken van een film over Spinoza. De synagoge heeft dat later teruggenomen en excuses aangeboden en inmiddels gaat de film toch door. Dus Melamed komt binnenkort naar Nederland. Hij toonde zich absoluut wel verbaasd over de aanvankelijk afwijzing van de synagoge. Hij heeft veel in orthodoxe Joodse kringen verkeerd en nog nooit heeft iemand hem kwalijk genomen dat hij zich met Spinoza bezig hield.
Yoram vroeg wel door op het punt van de cherem, de ban, die Spinoza in 1656 opgelegd kreeg. Het was toch verboden om contact te hebben met Spinoza of met uitingen en geschriften van hem? Geldt dat dan ook nog tot op de dag van vandaag? Melamed was daar ontspannen over. We weten om te beginnen niet waarom de cherem werd opgelegd. Op het moment dat dat gebeurde waren er nog geen geschriften van Spinoza bekend. En wat is het werkingsgebied van een cherem in plaats en tijd wilde Yoram weten. Gold het alleen voor de Amsterdamse Portugese Joodse gemeente of ook voor andere Joodse gemeenschappen, en alleen lokaal of universeel en hield het dan op met de dood van Spinoza? Melamed gaf aan dat dit allemaal niet bepaald is en hij wilde, ondanks dat Yoram bleef doorvragen, eigenlijk niet te diep op die materie ingaan.
Yoram vroeg wel door op het punt van de cherem, de ban, die Spinoza in 1656 opgelegd kreeg. Het was toch verboden om contact te hebben met Spinoza of met uitingen en geschriften van hem? Geldt dat dan ook nog tot op de dag van vandaag? Melamed was daar ontspannen over. We weten om te beginnen niet waarom de cherem werd opgelegd. Op het moment dat dat gebeurde waren er nog geen geschriften van Spinoza bekend. En wat is het werkingsgebied van een cherem in plaats en tijd wilde Yoram weten. Gold het alleen voor de Amsterdamse Portugese Joodse gemeente of ook voor andere Joodse gemeenschappen, en alleen lokaal of universeel en hield het dan op met de dood van Spinoza? Melamed gaf aan dat dit allemaal niet bepaald is en hij wilde, ondanks dat Yoram bleef doorvragen, eigenlijk niet te diep op die materie ingaan.
De fascinerende kanten van Spinoza
Waarom is Spinoza zo'n belangrijke filosoof voor Melamed? Voor Melamed is dat in de eerste plaats zijn tegendraadsheid ("boldness"). Hij liet zich alleen leiden door zijn denkvermogen en deed geen concessies aan de politiek of mensen in zijn omgeving. En hij is uiterst consistent in zijn redeneringen.
Eenheid van God en natuur
Die consistente redeneertrant geldt ondermeer over zijn filosofie over de eenheid van God en natuur. Is dat geen ketterse gedachte in het kader van het Jodendom? vroeg Yoram. Dat vond Melamed niet. In de Joodse filosofie is dat geen vreemde gedachte. Dit element kom je ook in de kabbala tegen en verschillende Joodse denkers ondersteunden die gedachte (alle dingen zijn in God: pan-en-theïsme). Hij verwees naar de Guide for the perplexed, waar Maimonides zich verzet tegen een antropomorf godsbeeld.
De gedachte van de eenheid van God en natuur was ook niet nieuw. Ook in de Stoa, bij Parmenides en in oosterse religies komt dat voor.
Eenheid van God en natuur
Die consistente redeneertrant geldt ondermeer over zijn filosofie over de eenheid van God en natuur. Is dat geen ketterse gedachte in het kader van het Jodendom? vroeg Yoram. Dat vond Melamed niet. In de Joodse filosofie is dat geen vreemde gedachte. Dit element kom je ook in de kabbala tegen en verschillende Joodse denkers ondersteunden die gedachte (alle dingen zijn in God: pan-en-theïsme). Hij verwees naar de Guide for the perplexed, waar Maimonides zich verzet tegen een antropomorf godsbeeld.
De gedachte van de eenheid van God en natuur was ook niet nieuw. Ook in de Stoa, bij Parmenides en in oosterse religies komt dat voor.
Spinoza's God strijdig met de praktijk van het joodse geloof?
Op het eind stelde Yoram een prikkelende vraag. Als Melamed in de God van Spinoza gelooft, tot welke God bidt hij dan in de synagoge? Melamed vond dat een moeilijke vraag. Ik ben nog steeds aan het leren ook over de rol van het gebed. Dit punt werd beaamd door Rabbijn Menno ten Brink, de gastheer van deze sessie. Lerend in het leven staan is uiterst belangrijk zeker in gebed en geloofszaken.
Interview terug te zien
Via de site van de Levisson stichting is een opname van het interview te bekijken.
Via de site van de Levisson stichting is een opname van het interview te bekijken.
Cursus van Yoram Stein over de TTP
Yoram Stein geeft ook op 15, 22 feb en 1 maart een cursus over het Theologisch Politieke Traktaat van Spinoza.
De cursus heeft inmiddels plaatsgevonden onder deskundige en plezierige leiding van Yoram Stein.
Hierbij een verslag van de cursus (Jan Mendrik, 14 maart 2022).
Hierbij een verslag van de cursus (Jan Mendrik, 14 maart 2022).
(foto van flyer www.ljgamsterdam.nl)
0
commentaren