"Spinoza's Yoga", nieuw boek van Andrea Sangiacomo

Ga naar de inhoud

"Spinoza's Yoga", nieuw boek van Andrea Sangiacomo

Spinoza
Gepubliceerd door Jan Mendrik in aankondiging · donderdag 23 jan 2025 ·  8:30
Bij de University of Groningen Press (UGP), verscheen in januari 2025 het boek
Spinoza’s Yoga: Practice of Power and Experience of the Infinite.
Het (Engelstalige) boek is geschreven door Andrea Sangiacomo en is online en open access (gratis) beschikbaar (https://books.ugp.rug.nl/ugp/catalog/book/202).

Spinoza wordt vaker in verband gebracht met oosterse filosofie en met Yoga. In het interview op deze blog met Cees Schut komt reeds de overeenkomst met Advaita Vedanta naar voren. Andrea Sangiacomo schreef een filosofische maar ook praktische studie over het op yogische wijze beleven van Spinoza's weg naar geluk.

Een paar inzichten die mij door het boek duidelijk werden:

Wat verstaat Andrea Sangiacomo in dit boek onder Yoga?

Het woord ‘yoga’ wordt in India gebruikt om zowel een staat van verlossing aan te duiden als de methode of praktijk die daartoe leidt.

Wat zijn de overeenkomsten van Spinoza en Yoga?

Sangiacomo presenteert Spinoza's filosofie als een vorm van yoga, waarbij er zowel overeenkomsten als verschillen zijn met traditionele Indiase yogatradities. De belangrijkste overeenkomsten tussen Spinoza en yoga zijn:
  • Diagnose van het probleem: Spinoza deelt met veel yogatradities een vergelijkbare diagnose van het menselijk probleem. Beiden zien menselijk lijden als voortkomend uit een vorm van machteloosheid, onwetendheid en een verkeerd begrip van de werkelijkheid. Zowel Spinoza als yoga streven ernaar om de menselijke ervaring te verrijken en te bevrijden van beperkingen.
  • Het belang van praktische oefening: Beide benaderingen benadrukken dat het niet slechts om intellectuele speculatie gaat, maar om een praktische methode om het leven te verbeteren. Dit omvat niet alleen het begrijpen van concepten, maar ook het integreren van deze concepten in de dagelijkse ervaring.
  • Overstijgen van dualiteit: Zowel Spinoza als yoga erkennen de mogelijkheid om de schijnbare grenzen van eindigheid te overstijgen en een gevoel van eenheid met het geheel van het bestaan te ervaren. Dit omvat een 'kosmisch bewustzijn' waarin men zich één voelt met alles wat bestaat.
  • Eenheid van lichaam en geest: In zowel Spinoza's filosofie als in de yogatradities is het idee dat lichaam en geest geen afzonderlijke entiteiten zijn maar verschillende expressies van dezelfde realiteit.
Ondanks deze overeenkomsten, benadrukt Sangiacomo dat Spinoza's benadering uniek is, met name in zijn kijk op verlangen en het pad naar empowerment.

Maar er zijn ook belangrijke verschillen. Deze verschillen komen vooral naar voren in de benadering van verlangen, het concept van 'zelf', de weg naar empowerment en de rol van de rede. De belangrijkste verschillen zijn:
  • Omgaan met verlangen:
    • Yoga: Veel traditionele yogatradities streven naar het onderdrukken of transcenderen van verlangen (kāma, taṇhā) als een belangrijke bron van lijden. Het idee is dat verlangens de geest vertroebelen en leiden tot een onrustig bestaan. Het doel is vaak het bereiken van een staat van onthechting en het uitdoven van begeerten.
    • Spinoza: In tegenstelling hiermee, benadrukt Spinoza de intensivering van verlangen. Hij ziet verlangen als de essentie van de mens en als een uitdrukking van Gods oneindige kracht. Het gaat er niet om verlangens uit te doven, maar om ze te begrijpen en te richten op ware kennis en zelfverbetering. Spinoza stelt dat het vergroten van vreugde (hilaritas) leidt tot een grotere perfectie.
  • Het concept van 'zelf':
    • Yoga: In veel yogatradities, vooral de klassieke vormen, is het doel het ervaren van het 'ware Zelf' (Ātman), een eeuwige, onveranderlijke essentie die losstaat van het individuele ego. Dit ware zelf wordt vaak gezien als een transpersoonlijk principe of een vorm van puur bewustzijn.
    • Spinoza: Spinoza daarentegen ontkent het bestaan van een onafhankelijk, substantieel 'zelf'. Hij beschouwt het individu als een 'modus' van de enige substantie (God of de natuur), een uitdrukking van deze substantie die verbonden is met het geheel van de werkelijkheid. Het individu heeft geen op zichzelf bestaande essentie of 'svabhava'. De nadruk ligt op het begrijpen van de eenheid met het geheel in plaats van een individuele essentie te zoeken.
  • De weg naar bevrijding/empowerment:
    • Yoga: De meeste yoga tradities benadrukken de onthouding, de scheiding van de wereld en het streven naar een transcendente staat van zijn als pad naar bevrijding. Dit kan inhouden dat men zich terugtrekt uit de wereld of zich richt op het bereiken van samadhi, een staat van volledige eenheid met het goddelijke. Het klassieke yogapad beschrijft een stapsgewijs proces van zelfbeheersing, concentratie en meditatie om uiteindelijk een staat van bevrijding te bereiken.
    • Spinoza: Spinoza's benadering richt zich op empowerment door middel van intellectuele liefde voor God (amor Dei intellectualis). Het gaat om het begrijpen van de noodzakelijke aard van de werkelijkheid en de plaats van het individu daarin. In plaats van de wereld te ontvluchten, stimuleert Spinoza het volledig accepteren van de werkelijkheid en het streven naar maximale expressie van de eigen potentie. Het doel is niet om aan de wereld te ontsnappen, maar om volledig in het leven te staan en de eenheid met het goddelijke hier en nu te ervaren.
  • De rol van rede en intuïtie:
    • Yoga: Hoewel intuïtie en directe ervaring belangrijk zijn in yoga, wordt rede vaak gezien als een minder adequaat middel om tot spirituele kennis te komen. Veelal richt men zich op het overstijgen van het denken om een directe verbinding met het absolute te maken.
    • Spinoza: Spinoza erkent de waarde van intuïtie als de hoogste vorm van kennis. Hij ziet rede echter als een noodzakelijke stap op weg naar intuïtieve kennis. Rede helpt om de misleidende aard van de verbeelding te corrigeren en de geest te kalmeren, waardoor intuïtie kan ontstaan.

Kortom, terwijl zowel Spinoza als yoga streven naar een dieper begrip van de werkelijkheid en het overstijgen van lijden, verschillen ze in hun methoden en specifieke doelen. Spinoza benadrukt empowerment door middel van kennis en acceptatie, in tegenstelling tot het onderdrukken van verlangen en het streven naar een transcendente werkelijkheid die in veel yogatradities centraal staat. Spinoza's benadering is uniek in zijn focus op de intensivering van verlangen, de integratie van lichaam en geest en het bereiken van empowerment in het dagelijks leven. De bronnen laten zien dat deze verschillen Spinoza's filosofie niet losmaken van yoga, maar in plaats daarvan een nieuw perspectief bieden op de praktijk en het bereiken van een dieper inzicht in de werkelijkheid.

Wat biedt dit boek de lezer, praktisch gezien?

In praktische zin biedt het boek de lezer een perspectief op zelfontplooiing en persoonlijke transformatie, door Spinoza's filosofie te benaderen als een vorm van yoga. Het boek presenteert een pad naar empowerment dat verschilt van traditionele yogapraktijken, en moedigt de lezer aan om na te denken over de aard van verlangen en de betekenis van vrijheid.
Enkele van die praktische aspecten:
  • De blik op verlangen: In plaats van verlangen te onderdrukken, wat in veel spirituele tradities wordt benadrukt, moedigt dit boek de lezer aan om verlangen te begrijpen en te intensiveren. Het gaat erom de energie van het verlangen te kanaliseren naar zelfverbetering en naar een dieper begrip van de werkelijkheid.
  • Het belang van zelfonderzoek: De lezer wordt aangespoord om kritisch naar zichzelf en zijn eigen veronderstellingen te kijken. Dit zelfonderzoek is gericht op het ontleden van de gebruikelijke subjectiviteit en het onderzoeken van alternatieve manieren van ervaren.
  • De rol van kennis: Het boek benadrukt dat ware empowerment voortkomt uit het vergroten van kennis en begrip. Door de aard van de menselijke geest en emoties te begrijpen, kan de lezer zichzelf bevrijden van beperkingen en tot een meer vervuld leven komen.
  • Een praktische benadering van spiritualiteit: De focus ligt op het integreren van spirituele inzichten in het dagelijks leven, in plaats van te streven naar een transcendente realiteit die losstaat van de gewone ervaring. De lezer wordt aangemoedigd om een praktische filosofie te ontwikkelen, die direct toepasbaar is in het dagelijks leven.
  • Spinoza's meditatie: Het boek introduceert een vorm van 'Spinozistische meditatie' die de lezer helpt om de verbinding tussen lichaam en geest te ervaren en de intellectuele liefde voor God (of het geheel van het bestaan) te cultiveren. Deze meditatie is gericht op het 'afstemmen' van geest en lichaam op een bepaalde 'achtergrondfrequentie' die altijd aanwezig is, maar vaak wordt genegeerd.
  • De ontwikkeling van hilaritas: De lezer kan leren hoe hilaritas, een vorm van vreugde die ontstaat door de harmonie en integratie van alle delen van het zelf, kan worden gecultiveerd. Dit wordt gezien als een belangrijk aspect van empowerment en welzijn.
  • Een andere kijk op de relatie tussen individu en gemeenschap: In het verlengde van de meditatie oefeningen, kan de lezer ook een nieuw begrip van de relatie tussen het individu en de gemeenschap ontwikkelen, waarin de persoonlijke ontwikkeling hand in hand gaat met sociale verantwoordelijkheid.
  • Het omgaan met tegenslagen: Door te begrijpen dat alles noodzakelijk is, kan de lezer een houding van acceptatie ontwikkelen, die helpt om met moeilijkheden en onvolmaaktheden om te gaan.
  • Het boek bevat, in hoofdstuk 3, ook praktische oefeningen.

Conclusie

Kortom, Sangiacomo wil met dit boek een praktische en filosofische gids bieden voor persoonlijke groei en transformatie, die gebaseerd is op de principes van Spinoza's filosofie, gepresenteerd in de context van yogische praktijken. Het moedigt de lezer aan tot een dieper begrip van zichzelf, de wereld en de kracht van verlangen. Het boek laat de lezer zien hoe hij zijn potentieel kan verwezenlijken door zelfonderzoek, kennis en de integratie van spirituele inzichten in het dagelijks leven.

Jan Mendrik, 23 januari 2025




1
beoordeling
Peter Eijgenhuijsen
zaterdag 08 feb 2025
Het jongste boek van Andrea Sangiacomo ‘Spinoza and Yoga’ is een must read voor spinozisten die tevens yoga beoefenen. Sangiacomo brengt de filosofie van Spinoza en de yoga praktijk op knappe wijze bij elkaar. De filosofische begrippen ‘Denken’ en ‘Uitgebreidheid’ als attributen van die ene ‘Substantie’ beschrijft hij als plaatsen waar je naartoe kunt mediteren. Terwijl hij tevens een antwoord biedt aan yogi’s die zich na een diepe meditatie afvragen waar ze nu eigenlijk geweest zijn. Natuurlijk zal niet elke Spinozist zich herkennen in de visie van Sangiacomo, maar hij biedt een heel nieuw perspectief op de filosofie van Spinoza en dat hebben wij lang niet gehad. Sangiacomo gaat in zijn boek uitgebreid in op de filosofie van Spinoza zoals die in de Ethica beschreven staat en komt daarbij vaak tot verrassende inzichten zoals bijvoorbeeld bij de moeilijke begrippen ‘onmiddellijke oneindige modi’ en ‘middellijke oneindige modi’. Hij staat ook uitgebreid stil bij de overeenkomsten en verschillen tussen de filosofie van Spinoza en yoga. Sangiacomo maakt het boek actueel door te koppelen aan een van de grootste zo niet het grootste probleem van deze tijd: ‘Het probleem is de kloof tussen de overvloed aan technische power die de mensheid (of een deel daarvan) bezit, en de onmacht van haar vermogen om zichzelf te kennen.’ Aan het einde van het boek komt hij hierop terug en het is intrigerend dat hij het probleem en de oplossing op dezelfde wijze formuleert.
Terug naar de inhoud