Spinoza's Religion - Clare Carlisle

Ga naar de inhoud

Spinoza's Religion - Clare Carlisle

Spinoza
Gepubliceerd door Herman de Dijn, Jan Mendrik in boek · 12 januari 2022
Tags: CarlisleSpinoza's_Religion
Mail van Herman de Dijn
Gisteren ontving ik via Gonny Pasman een mailtje van Herman de Dijn. Hij stuurde een recensie door van Steven Nadler over het recente boek “Spinoza’s Religion” van Clare Carlisle met de opmerking:
“In bijlage een mij toegestuurde kritische bespreking door Nadler van een nieuw boek over Spinoza van Clare Carlisle (bij Princeton Press) met de thesis dat Spinoza een fundamenteel religieus denker is en tegelijk een hervormer van het christendom, precies de thesis van mijn eigen recente De Andere Spinoza (ik ben het dan ook niet eens met Nadlers kritiek).”

De recensie van Nadler op “Spinoza’s Religion” uit de Literary Review is hier te lezen.
In deze videorecording zet Clare Carlisle de hoofdlijnen van het boek uiteen en gaat ze de discussie met o.a. Steven Nadler aan.
Het boek “De andere Spinoza” van Herman de Dijn werd op deze site gerecenseerd door Gonny Pasman.
Website van Herman de Dijn met veel informatie o.a. over het boek "De Andere Spinoza".
 
Iets over het boek
In "Spinoza's Religion" zet Clare Carlisle uiteen dat je Spinoza enerzijds kan wegzetten als een harde rationalist die vooral de traditionele religies bekritiseert. Maar Clare Carlisle onderbouwt in haar boek de andere kant, namelijk de opvatting dat Spinoza helemaal religie niet wil uitbannen maar die alleen wil bevrijden van bijgeloof. Spinoza had volgens Carlisle een vernieuwer van het Christendom kunnen zijn, de Thomas van Aquino van de moderne tijd, als protestanten en katholieken hem maar hadden omarmd in plaats van hem als atheïst weg te zetten. Carlisle verwijst naar veel Christelijke, Joodse en Islamitische bronnen om Spinoza’s religieuze ideeën uit te leggen. Veel van zijn centrale ideeën (Gods noodzakelijke existentie, de oneindigheid van de geest, de intellectuele liefde voor God) kunnen worden herleid tot die bronnen. Spinoza’s filosofie bevat een aantal traditionele religieuze concepten: bekering, devotie, spirituele oefening, berusting in God. Die ideeën zijn veel breder dan die van het Jodendom en Christendom in Spinoza’s dagen.
 
In de laatste hoofdstukken van haar boek benadrukt Carlisle dat Spinoza religie (religio) vooral als een deugd ziet. Dit is ook de betekenis van het woord zoals Thomas van Aquino het gebruikt. In de Ethica (E4p73s) legt Spinoza uit dat standvastigheid (fortitudinis) liefde (amore) en generositeit (niet haten, geen jalousie etc) kenmerken zijn van het ware leven en religie. (Carlisle-blz 165)
 
In het boek baseert ze haar analyse helemaal op de Ethica maar ze noemt ook de 7 leerstellingen van het ware geloof die Spinoza in het Theologisch-politiek traktaat in hoofdstuk 14 definieert. God bestaat, God is uniek, God is alomtegenwoordig, God heeft het hoogste zeggenschap over alle dingen, gehoorzaamheid aan God bestaat uit gerechtigheid en liefde, degenen die op deze wijze leven worden behouden, God vergeeft de zondaars die berouw hebben.
Deze leerstellingen wijzen niet op een christelijk geloof maar meer op een universeel geloof (“universal faith”). (Carlisle blz 179-181)
 
In het nawoord stelt ze:
“Hoe we ook onze tijd doorbrengen, waar we de aandacht op richten, of juist niet richten – devotie kan tot uitdrukking komen door filosofisch en theologisch onderzoek; door contemplatie en meditatie; door rituelen en liturgieën; of gewoon door ethisch leven. Religio kan de vorm aannemen van het zoeken naar God of het geven van lof en dank aan een God die al door een culturele traditie is gegeven. Zij kan worden gecultiveerd en gecommuniceerd in hymnen en mantra's, in woord en geschrift, in werken van liefde of in stilte.” (Carlisle blz 188).
 
Nadlers kritiek
Steven Nadler heeft kritiek op het punt dat Carlisle het onterecht vindt om Spinoza als atheïst te beschouwen en hij meent in het boek van Carlisle te lezen dat zij zowel een immanente God als een transcendente God  in Spinoza’s filosofie wil herkennen. Nadler benadrukt meer de rationele kant van Spinoza terwijl Carlisle juist plaats ziet voor een spirituele beleving van Spinoza.
Uiteindelijk oordeelt Nadler wel dat het boek een te waarderen en mooi geschreven, bedachtzame inleiding is in Spinoza’s gedachtengoed.




0
commentaren
Terug naar de inhoud